Orjinal Araştırma Makalesi | Gelecek Vizyonlar Dergisi 2022, Cil. 6(2) 40-63
Sille Çayı Havzası’nın (Konya) Morfometrik Özelliklerinin CBS İle Belirlenmesi / Determination of Morphometric Features of the Sille Stream Basin (Konya) through GIS
İsmai̇l Ege & Derya Avsever
ss. 40 - 63 | Makale No: MANU-2201-14-0002.R1
Yayın tarihi: Haziran 30, 2022 | Okunma Sayısı: 157 | İndirilme Sayısı: 601
Özet
Bu çalışma ile Sille Çayı Havzası’nın morfometrik özelliklerinin Coğrafi Bilgi Sistemleri ile (CBS) ortaya konulması amaçlanmıştır. Zira doğal ortam-insan ilişkilerinin bütüncül olarak ele alındığı morfolojik ünitelerden bir tanesi de havzalardır. Morfometri çalışmaları, havzaların jeomorfolojik özelliklerinin ve gelişimin açıklanmasında sayısal (kantitatif) veriler sunmaktadır. Alansal, çizgisel ve yüzeysel parametrelerin hesaplanabildiği bu analizler aktif tektonik sahalara, dağlık alanlara ve farklı morfolojik birimlere uygulanabilmektedir. Morfometrik indisler ile havzaların karakteristiklerinin belirlenmesi, havza üzerinde yapılacak planlamalar için önemli parametrelerdendir. Bu çalışmada Konya ili, Selçuklu ilçesi sınırları içerisinde il merkezinin kuzeybatısında yer alan tarihi ve turistik yönü ile ismini duyuran Sille yerleşmesinin de içerisinde yer aldığı Sille Çayı havzası incelenmiştir. Bunun için birçok fiziki ve beşeri unsuru bir arada bulunduran Sille Çayı Havzasında morfometrik indislerden; havza şekli (Rf), hipsometrik eğri (He) ve hipsometrik integral (Hi), havza asimetrisi (Bs), vadi tabanı genişliği – vadi yüksekliği oranı (Vf), akarsu gradyan indeksi (SL), akarsu sıklığı (Fs) ve eğim analizleri yapılmıştır. Bu analizlere göre; Rf = 0,17 (0,2) gibi oldukça düşük bir değer ile Sille Çayı Havzası’nın dar ve uzunlamasına bir havza olduğu, Hi = 0,43 ile olgun bir havza olduğu, yüksek eğim değerleri ile ise genç bir havza olduğu görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Jeomorfometri, Havza morfometrisi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS), Sille çayı havzası, Konya
| Bu makaleye nasıl atıf yapılır? |
|---|
|
APA 6th edition Harvard Chicago 16th edition |
| Kaynakça |
|---|
|
Aklanoğlu, F. & Erdoğan, E. (2011). Sille (Konya) yerleşiminin sürdürülebilirliği için ekolojik tasarım önerileri. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 8(2), 119-131 Avcı, V. & Günek, H. (2015). Uludere Havzası'nın (Bingöl) jeomorfolojik özelliklerinin belirlenmesinde morfometrik analizlerin kullanımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 745-766. https://doi.org/10.14520/adyusbd.39800. Bahadır, M. & Özdemir, M. A. (2011). Acıgöl Havzası'nın sayısal topoğrafik analiz yöntemleri ile morfometrik jeomorfolojisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(18), 323-344. Biswas, S., Sudhakar, S. & Desai, V.R. (1999). Prioritisation of subwatersheds based on morphometric analysis of drainage basin: A remote sensing and GIS approach. Journal of the Indian Society of Remote Sensing, 27(3), 155-166. https://doi.org/10.1007/bf02991569. Bull, B. W. (1977). Tectonic geomorphology of the Mojave Desert, U.S. Geological Survey Contact Report 14-08-001-G-394. Bull, W.B. (1978). Geomorphic Tectonic Activity Classes of the South front of the San Gabriel Mountains, California. U.S. Bull, W.B. & McFadden, L.D. (1977). Tectonic Geomorphology North and South of the Garlock Fault, California. Geomorphology in Arid Regions. 8th Annual Geomorphology Symposium, University of New York, D.O. Doehring (ed.), Binghamton, 115-138. Burbank, D.W. & Anderson, R.S. (2012). Tectonic Geomorphology (Second ed). Wiley-Blackwell. Coates, D. R. (1956). Quantitative geomorphology of small drainage basins in southern Indiana, Of. Nav. Res. Proj. NR 389-042, Tech. Rep. 10 [Unpublished doctoral dissertation]. Columbia University. Cox, R. T. (1994). Analysis of drainage-basinsymmetry as a rapid technique to ıdentify areas of possible quaternary tilt-block tectonics: an example from the Mississippi embayment. Geol. Soc. Am. Bull., 106, 571-581. https://doi.org/10.1130/0016-7606. Chorley, R. J. (1957). Climate and morphometry. The Journal of Geology, 65(6), 628-638. Cürebal, İ. (2004). Madra Çayı'nın hidrografik özelliklerine sayısal yaklaşım. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11, 11-24. Cürebal, İ. & Erginal, A.E. (2007). Mıhlı çayı havzası’nın jeomorfolojik özelliklerinin jeomorfik indislerle analizi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 126-135. Demoulin, A. (2011). Basin and river profile morphometry: A new ındex with a high potential for relative dating of tectonic up lift. Geomorphology, 126, 97-107. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.10.033 Doğan, A. (1975). Sızma- Ladik (Konya) civa sahasının jeolojisi ve maden yatakları sorunlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi. Ege, İ., Polat, S. & İzmirli, E. (2019). Özdemirci (Çivril – Denizli) havzası’nın morfotektonik özelliklerinin CBS ile belirlenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(44), 141-167. Ege, İ. & Duman, N. (2020). Maymun dağı (Çardak-Denizli/Dazkırı-Afyonkarahisar)’nın morfotektonik özelliklerinin CBS ile belirlenmesi. Turkish Studies - Social, 15(1), 277-307. Eren, Y. (1993). Konya kuzeybatısında bozdağlar masifinin otokton ve örtü birimlerinin stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni, 36, 7-23. Eren, Y. (1996). Sille- Tatköy (Bozdağlar Masifi- Konya) kuzeyinde alpin öncesi bindirmeler. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 11, 163-169. Eren, Y. (2000). Konya bölgesinin depremselliği, Haymana-Tuzgölü-Ulukışla basenleri uygulamalı çalışma (WORKSHOP). Tükiye Petrol Jeologları Derneği, Özel Sayı 5, 85-98. Eren, Y. (2011, 09-11 Ekim). Konya’nın Jeolojisi, neo-tektonik yapısı ve depremselliği. I. Konya Kent Sempozyumu [Sözlü Bildiri Sunumu]. Konya, Türkiye. Erginal, A. E. & Cürebal, İ. (2007). Soldere Havzasının jeomorfolojik özelliklerine morfometrik yaklaşım: jeomorfik indisler ile bir uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 203-210. Fural, Ş. (2018). Acısu Çayı’nın (Serik-Antalya) drenaj özelliklerinin morfometrik analizi. JASS Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, 72, 541-556. https://doi.org/10.9761/jasss7914 Geçen, R. & Ölmez, İ. (2017). Beyazçay Havza’sının (Hatay) jeomorfometrik analizler ile değerlendirilmesi. UJES-2017 Bildiriler Kitabı (Ed. Saadettin TONBUL; M. Taner ŞENGÜN; Muzaffer SİLER; F. Ahmet CANPOLAT), 212-221. Göğer, E. & Kıral, K. (1969). Kızılören dolayının jeolojisi, [Yayımlanmamış M.T.A. Raporu]. No: 5204 Görmüş, M. (1984). Kızılören (Konya) dolayının jeoloji incelemesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi. Hack, J. T. (1957). Studies of Longitudinal Stream Profiles in Virginia and Maryland. US Geological Survey Professional Paper B 294, 1-97. Hack, J. T. (1973). Stream-Profile Analysis and Stream-Gradient Index, U.S. Geological Survey Journal of Research, 1, 421- 429. Harlin, J. M. (1978). Statistical moments of the hypsometric curve and its density function. Journal of the International Association for Mathematical Geology, 10(1), 59-72. https://doi.org/10.1007/bf01033300 Horton, R. E. (1932). Drainage basin characteristics. Transactions American Geophysical Union, 13, 350–361. Horton, R. E. (1945). Erosional development of streams and their drainage Basins: Hydrophysical approach to quantitative morphology. Geological Society of America Bulletin, 56, 275–370. İzmirli, E. & Ege, İ. (2019). Gökpınar çayı havzasının jeomorfometrik indisler ile incelenmesi. Gelecek Vizyonlar Dergisi (fvj: Future Visions Journal), 3(3), 41-57. https://doi.org/10.29345/futvis.81 Keller, E. A. (1986). Investigation of Active Tectonics: Use of Surficial Earth Processes, In: Washington, D.C. (Ed.), Panel on Active Tectonics. National Academy Press, 136-147. Keller, E. A. & Pinter, N. (2002). Active Tectonics, Earthquakes, Uplift and Landscape (Second edition). Prentice Hall, Upper Saddle River. Koçyiğit, A. (2000). Orta Anadolu’nun genel neotektonik özellikleri ve depremselliği, Haymana-Tuzgölü-Ulukışla basenleri uygulamalı çalışma (WORKSHOP). Tükiye Petrol Jeologları Derneği, Özel Sayı 5, 1-26. Köle, M. M. (2016). Devrez Çayı vadisinin tektonik özelliklerinin morfometrik indisler ile araştırılması. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, 33, 21-36. http://www.journals.istanbul.edu.tr/iucografya Kütükçü, A., Kaya, S., Kabdaşlı, S. & Gazioğlu, C. (2015, 21-23 Mayıs). Nehir havzalarının morfolojik karakteristiklerinin cbs destekli nümerik modeller kullanılarak analizi. TUFUAB VIII. Teknik Sempozyumu [Sözlü Bildiri Sunumu]. Konya, Türkiye. Langbein, W. B. (1947). Topographic Characteristics of Drainage Basins: U.S. Geological Survey. Water Supply Paper 968-C, 125-157. Mayer, L. (1990). Introduction to Quantitative Geomorphology. Prentice Hall. Melton, M. A. (1957). An Analysis of The Relation Among Elements of Climate, Surface Properties And Geomorphology, Tch. Rep. No. 11, Department of Geology, Columbia University, New York. Miller, V. C. (1953). A Quantitative Geomorphic Study of Drainage Basin Characteristics in The Clinch Mountain Area, Virginia And Tennessee: Tech. Rept. no. 3, Dept. of Geology, Columbia University, New York. Özdemir, H. (2007). Havran çayı havzasının (Balıkesir) CBS ve uzaktan algılama yöntemleriyle taşkın ve heyelan risk analizi [Yayımlanmamış doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi. Özdemir, H. (2011). Havza morfometrisi ve taşkınlar, D. Ekinci (Ed.) Fiziki Coğrafya Araştırmaları. Sistematik ve Bölgesel, Türk Coğrafya Kurumu Yayınları, 5, 507-526, Özkan, A. M. (2017). Küçükmuhsine – Sulutaş (Konya batısı, Türkiye) çevresindeki karasal neojen çökellerinin (Geç Miyosen – Erken Pliyosen) stratigrafisi. El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi, 4(3), 382-410 Özkan, A. M. & Söğüt, A.R. (1999). Dilekçi (Konya Batısı) çevresindeki neojen çökellerinin stratigrafisi. P. Ü. Mühendislik Fak., Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5(2-3) 1131-1138. Öztürk, B. & Erginal, A.E. (2008). Bayramdere havzasında (Biga Yarımadası- Çanakkale) havza gelişiminin morfometrik analizler ve jeomorfolojik indislerle incelenmesi. Türk Coğrafya Dergisi, 50, 61-68. Patton, P.C. (1988). Drainage basin morphometry and floods. In: Baker VR, Kochel RC, Patton PC (eds) Flood geomorphology (51-65). Wiley. Peltier, L. C. (1962). Area sampling for terrain analysis. Prof. Geogr., 14, 24 – 28. Reddy, G. P. O., Maji, A. K. & Gajbhiye, K.S. (2004). Draina gemorphometry and itsinfluence on landformcharacteristics in basalticterrain, central India—a remotesensingand GIS approach. Int J Appl. Observ. Geoinf. 6, 1–16. Sarp, G., Geçen, R., Toprak V. & Düzgün, Ş. (2011, April 10-15). Morphotectonic properties of yenicaga basin area in Turkey. 34th International Symposium on Remote Sensing of Environment [Verbal Preseantation], Sydney, Australia. Schumm, S. A. (1956). Evolution of drainage systems and slopes in badlands at Perth Amboy, New Jersey, Bul. Geol. Soc. Amer., 67, 597-646. Selçuk Biricik, A. (1998). Sille Çayı Havzası. Marmara Coğrafya Dergisi, 2, 33 – 50. Simoud, E., Karagkouni, V., Papantoniou, G & Nomikou, P. (2013). Morphotectonic analysis of kozani basin (Western Macedonia, Greece). Bulletin of the Geological Society of Greece, XLVII (2), 657-666. https://doi.org/10.12681/bgsg.11099. Strahler, A. N. (1950). Equilibrium theory of erosional slopes approached by frequency distribution analysis. Am. Jour. Sci., 248, . 673-696 and 800-814. Strahler, A. N. (1952). Hypsometric (area-altitude) Analysis of Erosional Topography. Geological Society of America Bulletin, (63), 1117-1142. https://doi.org/10.1130/0016-7606. Strahler, A. N. (1957). Quantitative analysis of watershed geomorphology. Trans Am Geophys Union, 38, 913–920. Strahler, A. N. (1964). Quantitative geomorphology of drainage basins and channel networks. In: V. T. Chow (Ed.) Handbook of Applied Hydrology (4-76). McGraw Hill. Topal, S. (2019). Karacasu fayı’nın (GB Türkiye) göreceli tektonik aktivitesinin jeomorfik indislerle incelenmesi. GÜFBED/GUSTIJ, 9(1), 37-48. Topal, S., Keller, E. A., Bufe, A. & Koçyiğit, A. (2016). Tectonic geomorphology of a Large Normal Fault Akşehir Fault SW Turkey. Geomorphology, 259, 55–69, Topuz, M. & Karabulut, M. (2016). Limonlu ve Alata Havzalarının (Mersin-Erdemli) jeomorfometrik analizi. Turkish Studies, 11(2), 1231-1250. https://doi.org/10.7827/turkishstudies.9165 Turoğlu, H. (1997). iyidere havzasının hidrografik özelliklerine sayısal yaklaşım. Türk Coğrafya Dergisi, 32, 355-364. Uzun, M. (2014). Lale Dere (Yalova) Havzası'nın jeomorfolojik özelliklerinin jeomorfometrik analizlerle incelenmesi. Route Educational and Social Science Journal, 1(3), 72-88. https://doi.org/10.17121/ressjournal.91 Üstündağ, A. (1987). Sızma - Kurşunlu - Meydan - Bağrıkurt köyleri arasında Karadağ çevresinin jeolojisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi. Western, A. W., Finlayson, B. L., McMahon, T. & A. O’Neil, I. C. (1997). A Method for characterizing longitudinal ırregularity in river channels. Geomorphology, 21, 39- 51. https://doi.org/10.1016/s0169-555x(97)00023-8 Yıldırım, A. & Karadoğan, S. (2011). Raman dağları güneyinde (Dicle Vadisi) morfometrik ve morfotektonik analizler. Dicle Üniversitesi, Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 154-166. https://doi.org/10.14582/duzgef.674 Zorer H. & Tonbul, S. (2019). Başkale Havzası’nda havza gelişiminin jeomorfometrik analizlerle incelenmesi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 29(2), 19–38. https://doi.org/10.18069/firatsbed.536045 |
