Derleme Makalesi | Gelecek Vizyonlar Dergisi 2022, Cil. 6(2) 1-17
Bekir Peker & Gökhan Demirhan
ss. 1 - 17 | Makale No: MANU-2112-14-0005.R1
Yayın tarihi: Haziran 30, 2022 | Okunma Sayısı: 67 | İndirilme Sayısı: 510
Özet
Günümüzün modern dünyasında etkili bir örgüt için çalışanların karar alma mekanizmasına ve uygulamalara aktif katılımı, kendilerini örgütün bir parçası olarak algılamalarını, değerli hissetmelerini ve örgütün amaçlarını benimsemelerini sağlamakta ve bu şekilde örgütsel vatandaşlık anlayışı yüksek düzeyde kişilerin olduğu bir örgüt yapısı ortaya çıkmaktadır. Böyle bir yapıda dikkat çeken bir diğer önemli konu ise örgütün kültürü olmaktadır. Tüm bu bileşenlerin eğitim kurumlarındaki yansımalarının önem arz ettiği düşünülmektedir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı okullardaki liderlik kapasitesi ve örgütsel vatandaşlık davranışının okul kültürü üzerindeki yordayıcılığını açıklamaktır. Uşak il merkezi ve ilçelerinde 2021-2022 eğitim öğretim yılında ilkokul, ortaokul ve liselerden 441 öğretmen ile yapılan bu çalışmada Liderlik Kapasitesi Ölçeği, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği ve Okul Kültürü Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmada ilişkisel desen çerçevesinde okullardaki örgüt kültürü tiplerinin her birisi ayrı ayrı bağımlı değişkenler olarak kabul edilmiş ve bağımsız değişken olarak belirlenen okullarda liderlik kapasitesi ve örgütsel vatandaşlık davranışı değişkenlerinin alt boyutlarının bağımlı değişkenler üzerindeki etkileri incelenmiştir. Öğretmen görüşlerine göre okul liderlik kapasitesi ve örgütsel vatandaşlık davranışının okul kültürünün alt boyutları olan destek kültürü, başarı kültürü ve görev kültürünü anlamlı şekilde yordadığı fakat bürokratik kültür alt boyutunu yordamadığı görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Liderlik kapasitesi, örgütsel vatandaşlık davranışı, örgüt kültürü, okul kültürü
Bu makaleye nasıl atıf yapılır? |
---|
APA 6th edition Harvard Chicago 16th edition |
Kaynakça |
---|
Ada, Ş. ve Akan, D. (2007). Değişim Sürecinde Etkili Okullar. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 343–373. Aktepe, M. (2021). Örgütsel adalet ve örgütsel güven algılarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerine etkisi: Yunak ve Çeltik ilçelerindeki ilköğretim ve ortaöğretimde çalışan öğretmenlere yönelik araştırma [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi. Ankaralıoğlu, S. (2020). Farklı okul kademelerinde görev yapan öğretmen algılarına göre yöneticilerin ruhsal liderlik stilinin okul kültürüne etkisi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Sabahattin Zaim Üniversitesi. Arlı, D. (2011). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının örgüt kültürü algıları ve örgütsel güven düzeyleri açısından incelenmesi. [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Ege Üniversitesi. Aydınlı, H. İ. (2003). Örgüt kültürünün yönetim açısından önemi. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 2, 79–99. Barth, R. S. (2006). Improving relationships within the schoolhouse. Educational Leadership, 63(6), 8–13. Başaran, İ. E. ve Çınkır, Ş. (2013). Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. Siyasal Kitabevi. Basım, N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel vatandaşlık davranışı ölçeği uyarlama ve karşılaştırma çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83–101. Bozkurt, B. (2018). Sosyal adalet liderliği ile yöneticiye bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Gaziantep Üniversitesi. Bursal, M. (2017). SPSS ile Temel Veri Analizleri. Anı Yayıncılık. Bütün, Y. (2020). Öğretmen özerkliğinin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisi: Mesleki benlik saygısının aracılık rolü. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi. Çelik, M. (2007). Örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı -bir uygulama-. [Yayımlanmamış Doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi. Çeltek, F. M. (2021). Temel eğitim kademesindeki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi. Çerezci, Ç. (2019). Öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları ile değişime direnç düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek lisans tez[). Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Çetin, Ş. (2011). Okul müdürlerinin liderliği ile müdür-öğretmen ilişkisinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi. Cevar, M. (2021). Okul kültürü ve kolektif öğretmen yeterliği arasındaki ilişki (Zonguldak ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Bülent Ecevit Üniversitesi. Çolak, F. (2019). Okulların liderlik kapasitesi ve öğretmenlerin örgütsel sapma davranışları arasındaki ilişki (Muğla ili örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sıtkı Koçman Üniversitesi. Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 35(158), 3-13. Doğan, S. (2016). İlköğretim okullarında liderlik kapasitesinin belirlenmesi: Bursa ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi. Elmas, B. (2019). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin tükenmişlik düzeyi ile örgüt kültürü arasındaki ilişki: İstanbul ili Küçükçekmece ilçesi örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi. Erdem, F. ve Özen İşbaşı, J. (2001). Eğitim Kurumlarında Örgüt Kültürü ve Öğrenci Alt Kültürünün Algılamaları. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi, 1(1), 33–57. Gardner, J. W. (2000). The Nature of Leadership. In The Jossey-Bass reader on educational leadership. Jossey-Bass. Gidiş, Y. (2017). Öğretmenlerin liderlik kapasitesi algıları ile örgütsel özdeşleşme düzeyleri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi. Güneş, A. (2019). Öğretmenlerin örgütsel adalet algıları, örgütsel sessizlik düzeyleri ve örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Pendik ilçesi örneği) [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Uludağ Üniversitesi. Gürsel, D. (2016). Ortaokullarda örgüt kültürünün yönetici ve öğretmenlerin iş tatminine etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi. Harris, A. ve Lambert, L. (2003). Building leadership capacity for school improvement. McGraw-Hill Education. Helvacı, M. A. (2011). Etkili Okul ve etkili okul müdürüne ılişkin öğretmen görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 41–60. Işık, H. (2017). Ortaokullarda okul kültürünün incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Yıldız Teknik Üniversitesi. Karadağ, E. (2009). Ruhsal liderlik ve örgüt kültürü: Bir yapısal eşitlik modelleme çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(3), 1357–1405. Karadağ, E., Kılıçoğlu, G. ve Yılmaz, D. (2014). Örgütsel sinizm, okul kültürü ve okul başarısı: Bir yapısal eşitlik modelleme çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(1), 89–113. Karagöz, M. (2016). SPSS 23 ve AMOS 23 Uygulamalı İstatistiksel Analizler. Nobel Yayıncılık. Karakaş, O. (2021). Okullarda farklılıkların yönetiminin liderlik kapasitesiyle ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi. Kaya, Ö. Y. (2015). Örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi (Balıkesir ili merkez ilçe örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Balıkesir Üniversitesi. Kılıç, B. (2018). Ruhsal liderlik, örgüt kültürü ve örgütsel sessizliğin okul başarısına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Osmangazi Üniversitesi. Kılınç, A. Ç. (2013). İlköğretim okullarında liderlik kapasitesinin belirlenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi. Kılınç, A. Ç., Büyüköztürk, Ş. ve Akbaba-Altun, S. (2014). Okullarda liderlik kapasitesi ölçeğinin (OLKÖ) Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 20(1), 23–46. doi:10.14527/kuey.2014.002 Kılınç, A. Ç. ve Özdemir, S. (2018). Liderlik Kapasitesi. Pegem Akademi. Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. The Guilford Press. Koçman, E. A. (2005). İlköğretim okulu müdürlerinin vizyoner liderlik davranışları ve okul kültürü [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi. Koşar, S. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetimde gücü kullanma stilleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi. Lambert, L. (1998). How to buid leadership capacity. Educational Leadership, 55(7), 17–20. Lambert, L. (2003). Leadership Capacity for Lasting School Improvement. ASCD. Mason, J. E. (1992). The cult of culture : An analysis and plan for teaching about organizational culture. University of Nevada, Las Vegas. Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The good soldier syndrome. Lexington Books/DC Heath and Com. Özdemir, A. (2006). Okul kültürünün oluşturulması ve çevreye tanıtılmasında okul müdürleri̇nden beklenen ve onlarda gözlenen davranışlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Güz, 4(4), 411–433. Özdevecioğlu, M. (2003). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile üniversite öğrencilerinin bazı demografik özellikleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1), 117–135. Özgözgü, S. (2015). Eğitim örgütlerinde yöneticilerin liderlik davranışları, bilgi yönetimi ve örgüt kültürü ilişkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ege Üniversitesi. Özkaya, Y. (2019). Okul yöneticilerinin girişimci liderlik davranışları ile örgüt kültürü arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi. Öztürk, İ. U. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin iş doyum düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi. Özuylası, A. (2021). Okul yöneticilerinin paylaşılan liderlik davranışları ile okul kültürü arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi. Peterson, K. D. ve Deal, T. E. (2002). The Shaping School Culture Fieldbook. The Jossey-Bass Education Series. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED479930.pdf adresinden erişilmiştir. Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Paine, J. B. ve Bachrach, D. G. (2000). Organizational citizenship behaviors: A critical review of the theoretical and empirical literature and suggestions for future research. Journal of Management, 26(3), 513–563. Pürçek, K. I. (2017). Okul müdürlerinin koçluk davranışı gösterme düzeyi ve okulun liderlik kapasitesi. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 5(1), 64–74. Rauf, P. A., Ali, S. K. S., Aluwi, A. ve Noor, N. A. M. (2018). The effect of school culture on the management of professional development in secondary schools in Malaysia. Malaysian Online Journal of Educational Sciences, 2(3), 41–52. Richard, P. D. (1999). Help wanted: Principals who can lead professional learning communities. Nassp Bulletin, 83(604), 12–17. Şahin, S. (2003). Okul müdürlerinin liderlik stilleri ile okul kültürü arasındaki ilişkiler [Yayımlanmamış doktora tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi. Schein, E. H. (1990). Organizational culture. American Pscyhologist, 45(2), 109–119. Schein, E. H. (2004). Organisation Culture and Leadership (3. edition). Jossey-Bass. Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Egitim ve Bilim, 35(156), 142–159. Sheppard, B. ve Dibbon, D. (2011). Improving the Capacity of School System Leaders and Teachers to Design Productive Learning Environments. Leadership and Policy in Schools, 10(2), 125–144. Şişman, M., Güleş, H. ve Dönmez, A. (2010). Demokratik Bir Okul Kültürü İçin Yeterlilikler Çerçevesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 167–182. Sırıklıgil, R. (2020). Liderlik kapasitesi ve örgütsel adanmışlık arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Uşak Üniversitesi. Sune, A. (2016). Okul yöneticilerinin örgütsel özdeşleşme düzeyleri ile örgüt kültürü arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sütçü İmam Üniversitesi. Terzi, A. R. (2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43(43), 423–442. Terzi, A. R. (2011). Denetim odağı ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Eğitim ve Bilim, 36(162), 3–15. Tofur, S. (2018). Örgüt kültürünü oluşturan unsurlar: “Die Welle (Tehlikeli Oyun)” filmi analizi. Turkish Studies Educational Sciences, 13(19), 1765–1780. Tuncer, T. (2020). Okul yöneticilerinin liderlik tarzlarının örgüt kültürüne etkisi: Isparta ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacı Bayram Veli Üniversitesi. Ünal, A. ve Çelik, M. (2013). Okul yöneticilerinin öğretimsel liderlik davranışı ile öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışlarının analizi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 239–258. Uslu, B. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışları ile örgütsel iletişim algıları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 18(3), 461–489. Yancı, F. (2011). Ortaöğretim okulu öğretmenlerinin duygusal zekâ düzeyleri ile örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki (Şanlıurfa ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Harran Üniversitesi. Yılmaz, G. (2019). Lise öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarının ve nedenlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi. Yücel, C. ve Belenkuyu, C. (2017). Örgütsel Vatandaşlık. (S. Özdemir ve N. Cemaloğlu, Ed.). Örgütsel davranış ve yönetimi içinde (s. 331-360). Pegem Akademi. Yücel, C. ve Taşçı, S. (2008). Öğretmenlerin kişilik özellikleri ve örgütsel vatandaşlık davranışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 685–706. |