Orjinal Araştırma Makalesi | Open Access
Gelecek Vizyonlar Dergisi 2024, Vol. 8(2) 132-139
Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Kırıkkale'de Sıtma ile Mücadele
pp. 132 - 139 | DOI: https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.5
Publish Date: Aralık 30, 2024 | Number of Views: 22 | Number of Download: 22
Abstract
Tarih boyunca Anadolu’da yaygın olarak görülen bir hastalık olan “sıtma”, Mezopotamya, Hitit ve eski Yunan’da göçlere sebep olduğu için, “uygarlıklar batıran bir hastalık” olarak da tarif edilmektedir. Bu hastalık hemen hemen her devirde ortaya çıktığı köylerden ve verimli arazilerden göçe sebep olmuştur. MÖ. V. Asırda Hipokrat, hastalığın bataklıklardan yayıldığını tespit etmiştir. Birinci Dünya Harbi ve İstiklâl Harbi yıllarında sıtma salgını orduyu olumsuz yönde etkilemiştir. Kırıkkale’de de 1940’lı yıllarda en büyük meselelerden biri halk sağlığını ilgilendiren sıtma salgınıdır. Bu mesele, devleti uzunca bir süre meşgul etmiştir. Salgın, 1938’den itibaren bazı tedbirler alınmasına rağmen 1942’ye kadar devam etmiştir. Salgınla yeteri kadar mücadele edilemediği Sağlık Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı ve Başbakanlık arasında 1941 ve 1942’de yapılan yazışmalardan anlaşılmaktadır. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, Kırıkkale’deki Askerî Fabrikaları 11 Temmuz 1941’deki ziyaretinde sıtmadan dolayı işçi ve ailelerinin mustarip olduğunu görmüş ve yetkililere hastalığın önlenmesi için tedbirler alınmasını emretmiştir. Zira Kırıkkale’de bu tarihlerde memur, işçi ve geçici işçilerle bunların ailelerinden müteşekkil yaklaşık 17-18 bin insan yaşamaktadır. Bu nüfusun 12 bin kadarını sadece Askerî Fabrikalardaki işçiler oluşturmaktadır. Dolayısıyla konu önem arz etmektedir. Ancak Bakanlık, Askerî Fabrikalar yetkililerince yapılması gerekenlerin yapılmadığından şikâyet etmektedir. Kırıkkale’nin salgın hastalıklarla ilgili sıkıntıları daha sonraki yılarda da devam etmiştir. Kırıkkale Umumi Hıfzıssıhha Meclisi kararlarında bu hususlar dile getirilmektedir. 1940’lı yıllardan beri devam eden, zaman zaman azalan veya çoğalan bir sıtma ile mücadele söz konusudur. Yazışmalardan kurumlar arası bir sürtüşmenin olduğu ve karşılıklı ikazların çoğu zaman dikkate alınmadığı ve gerekenin yapılmadığı dikkat çekmektedir. Askerî Fabrikalar Umum Müdürlüğü ve Sağlık Bakanlığı yazışmalarında gündeme gelen sıtma mücadelesi meselesi aradan otuz yıldan fazla geçmesine rağmen 1967’de de gündeme gelmiştir.
Keywords: Sağlık, Sıtma, Kırıkkale, Salgın hastalık, Askerî Fabrikalar, Çorak Özü Deresi
APA 7th edition
Pehlivanli, H., & Pehlivanli, H. (2024). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Kırıkkale'de Sıtma ile Mücadele. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 8(2), 132-139. https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.5
Harvard
Pehlivanli, H. and Pehlivanli, H. (2024). Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Kırıkkale'de Sıtma ile Mücadele. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 8(2), pp. 132-139.
Chicago 16th edition
Pehlivanli, Habilhan and Hamit Pehlivanli (2024). "Cumhuriyet'in İlk Yıllarında Kırıkkale'de Sıtma ile Mücadele". Gelecek Vizyonlar Dergisi 8 (2):132-139. https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.5
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-11-1.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-11-2.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-11-2.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-11-2.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-1-2.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-2.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-3.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-4.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-5.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Muamelat Genel Müdürlüğü/177-223-13-6.
BCA, 30.10.0/Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü/120-763-4-7.
BCA, 30.18.01.02.107.106.17.
Ceride-i Resmiye. (Sıtma mücadelesi kanunu). Sayı: 364. 5 Mayıs 1926.
Ceride-i Resmiye. (Sıtma mücadelesi kanunu). Sayı: 384. 29 Mayıs 1926.
Akdur, R. (2006). Sıtma ve sıtma salgınları tarihi. Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2, 1-11. https://www.recepakdur.com/media/1428/19-sitma-ve-sitma-salginlari-tarihi-bilim-tarihi-aras-tirmalari-sayi-2-kis-2006.pdf
Akdur, R. (2011). Sıtma. Sağlık Bakanlığı.
Bilgü, H. (Haz.) vd. (2020). Türkiye salgın hastalıklar tarihi bibliyografyası, Sıtma (ss.87-98). Millî Savunma Üniversitesi Yayınları.
Dağ, M. ve Torkak B. (2021). Cumhuriyet döneminde Urfa’da sıtma hastalığı ve mücadele yöntemleri (1923-1950). Şehir ve İrfan Araştırmaları Dergisi, 6, 10-34. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sehirveirfan/issue/67749/1001619
Esen, A. (2017). Cumhuriyet dönemi sıtma mücadelesi (1923-1956), (Tez No. 477033) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=HSn7qFlnUJA5FuYFWFAp2w&no=9CVDrCxYO3yaSevJzMt15g
Esgibay, E. A. (2019). Türkiye’de sıtma hastalığı ile mücadele faaliyetleri (1925-1950), (Tez No. 573527) [Yüksek lisans tezi, Sinop Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=8XaP5hHz2cQS8N1WNDZ8dw&no=5F5w-aMF-_SuizOtCxtXYw
Mustafayev, S. (2019). Cumhuriyet döneminde sıtma ile mücadele ve yasal düzenlemeler (1923-1946). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 6(2), 1112-1137. https://dergipark.org.tr/tr/pub/atdd/issue/46797/589084#article_cite
Özer, S. (2017). Tarihsel süreçte Anadolu’da sıtma. Ş. Köse, Ç. Büke, F. Çakmak & E. Akçiçek (Edt.), II. Dünya Savaşı Yıllarında Anadolu’da Sıtma (ss. 463-490). Gece Kitaplığı.
Paçacı, Y. (2018). Türkiye'de tek parti döneminde salgın hastalıklar: sıtma örneği (1923-1950), (Tez No. 506961) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=t82DzFGb3qG9Ppg7HJI-bw&no=dL_HRmVKAhZgiWjXWmMk6g
Yavuz, E. (2018). Sıhhat ve içtimai muavenet vekâletinin 1924 yılı sıtma ile mücadele raporu-sıtma ve bataklık haritası. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 5(19), 639-653. https://jshsr.org/index.php/pub/article/view/1801
