Orjinal Araştırma Makalesi | Open Access
Gelecek Vizyonlar Dergisi 2024, Vol. 8(2) 61-84
19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İstanbul'unda Fırınlar ve Fırıncılar
pp. 61 - 84 | DOI: https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.1
Publish Date: Aralık 30, 2024 | Number of Views: 36 | Number of Download: 47
Abstract
Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyılın son çeyreğinde başlayıp 19. yüzyıl boyunca yaygınlaşan ve kapsamı gittikçe genişleyen sayımlar sonucunda ortaya çıkan nüfus defterlerinin temel alındığı çalışmamızda, 19. yüzyıl ortalarında İstanbul’daki fırınlar ve fırıncılar ele alınmıştır. Bu bağlamda çalışmada Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri (NFS.d.) kataloğunda bulunan defter serileri kullanılmış ve 19. yüzyıl ortalarında İstanbul’daki fırıncı esnafının etnik ve dini gruplara göre dağılımı, fırınların türleri, fırınların mahalle ve semtlerdeki yerleşimi ve fırınlarda çalışan meslek grupları tespit edilebilmiştir. Ayrıca, fırın çalışanlarının memleketleri, fiziki görünümleri, yaşları ve İstanbul’daki çalıştıkları ve kaldıkları yerler vd. hakkında da bilgilere ulaşmak mümkün olmuştur. Buna göre çalışmada Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri kataloğundaki NFS.d 95, 96, 200, 201, 202, 205, 203, 204, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 325, 326, 327, 328, 329, 330, 419, 455, 456, 461, 506, 508, 509, 539, 540, 541, 507 ve 542 numaralı ve tarih aralığı 1840, 1845, 1853 ila 1857 arasında değişen defterler kullanılarak İstanbul’daki Rum, Ermeni, Gayrimüslim ve Müslüman fırıncı esnafının meslek örgütlenmeleri ve sosyo-ekonomik yapıları analiz edilmeye çalışılmış ve “Osmanlı İstanbul’unda fırıncı olmak” üzerine panoramik bir manzara oluşturulmak hedeflenmiştir.
Keywords: Osmanlı, İstanbul, Fırın, Fırıncılar, Nüfus Defterleri
APA 7th edition
Kilic, L.A., & Karakus, F. (2024). 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İstanbul'unda Fırınlar ve Fırıncılar. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 8(2), 61-84. https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.1
Harvard
Kilic, L. and Karakus, F. (2024). 19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İstanbul'unda Fırınlar ve Fırıncılar. Gelecek Vizyonlar Dergisi, 8(2), pp. 61-84.
Chicago 16th edition
Kilic, Leyla Aksu and Faruk Karakus (2024). "19. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İstanbul'unda Fırınlar ve Fırıncılar". Gelecek Vizyonlar Dergisi 8 (2):61-84. https://doi.org/10.29329/fvj.2024.1094.1
1.Arşiv Belgeleri
Osmanlı Arşivi (BOA)
Nüfus Defterleri (NFS.d.) nr. 96, 95, 96, 200, 201, 202, 205, 203, 204, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 325, 326, 327, 328, 329, 330, 419, 455, 456, 461, 506, 508, 509, 539, 540, 541, 507, 542.
2. Tez, Makale ve Kitaplar
Aynural, S. (2002). İstanbul Değirmenleri ve Fırınları. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Başaran, B.& Kırlı, C. (2017). III. Selim’in saltanatında (1789-1808) istanbul zanaatkârları üzerine bazı gözlemler. S. Faroqhi (Ed.), Ekmek aslanın ağzında: osmanlı şehirlerinde hayatlarını kazanmak için mücadele eden zanaatkarlar içinde. Koç Üniversitesi Yayınları.
Berkes, N. (2010). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları.
Bilge, S. M. (2016). Osmanlı İstanbul’unda Esnaf ve Ticaret, Kitabevi Yayınları.
Bilgin, A. (2023). Ekmek fırının ağzında: kanuni dönemi istanbul’unda fırınlar, ekmekçiler ve ekmekler. Kadim, 6, 1-48. doi: 10.54462/kadim.1300586
Canatar, M. (2002). Kethüdâ. İslâm Ansiklopedisi. C. 25. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 332-334.
Çelik, Z. (1998). 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Çokuğraş, I. (2016). Bekar Odaları ve Meyhaneler Osmanlı İstanbul'unda Marjinalite ve Mekan (1789-1839). İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Demirtaş, M. (2008). Osmanlıda Fırıncılık: XVII. Yüzyıl. Kitap Yayınevi.
Demirtaş, M. (2014). Osmanlıda fırıncı esnafının yaptığı usulsüzlükler ve uygulanan yaptırımlar. E. G. Naskali (Ed.), Ekmek kitabı içinde (221-244). Kitabevi Yayınları.
Demirtaş, M. (2020). İstanbul Fırınları ve İstanbul’da Ekmek Üretimi. Büyük İstanbul Tarihi Ansiklopedisi. C. IV. Kültür A.Ş Yayınları, 205-218.
Dinç, Z. (2024). 18. Yüzyıl’da ekmekçilik. https://www.academia.edu/3861386/18_Y%C3%BCzy%C4%B1lda_Ekmek%C3%A7ilik adresinden edinilmiştir.
Dinçer, K. (2016). 19. yüzyıl osmanlı esnaf birliklerinin ve mensubu işyerlerinin şirketlere ve cemiyetlere dönüştürme denemesi ve sonuçları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi.
Faroqhi, S. (2014). Osmanlı’da Kentler ve Kentliler. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Genç, S. (2007). XVII. ve XVIII. yüzyıllarda balıkesir ekmekçi esnafı. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(12), 59-70.
Gezer, O. (2014). Çizginin dışındakiler: osmanlı istanbul’unun aykırı bekârları ve bekâr girer “melek girmez” odaları. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri (haz. Feridun M. Emecen- Ali Akyıldız- Emrah Sefa Gürkan), 523-552. İstanbul, Türkiye
Güran, T. (1986). İstanbul’un iaşesinde devletin rolü (1793-1839). İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, XLIV (1-4), 245-275.
Hovhannesyan, S. S. (2000). Payitaht İstanbul’un Tarihçesi. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Kala, A. (1995). Esnaf. İslâm Ansiklopedisi. C. 11. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 423-430.
Karpat, K. H. (2010). Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. (Çev. B. Tırnakçı). Timaş Yayınları.
Kırlı, C. (2015). İstanbul’da hemşehrilik tabanlı tabakalar/yoğunlaşmalar. C. Yılmaz (Ed.), Antik çağ’dan XXI. yüzyıla büyük istanbul tarihi- toplum IV içinde (s. 72-79). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür AŞ. Yayınları,
Koçu, R. E. (1971). Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. C. III/XI. Koçu Yayınları.
Koçu, R. E. (2016). Tarihte İstanbul Esnafı, Doğan Kitap.
Mıntzuri, H. (2002). İstanbul Anıları (1897-1940). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Osmanlı Arşivi Nüfus Defterleri (NFS.d) Numara:
Özgüven, Y. (2009). II. mahmut dönemi istanbul’unda kentsel-fiziksel kavrayışın değişimi (Yayımlanmamış doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
Özkaya, Y. (1981). Osmanlı imparatorluğunda XVIII. yüzyılda göç sorunu. Tarih Araştırmaları Dergisi, 14 (25), 171-203.
Pakalın, M. Z. (2004). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. C.III. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Paspatis, A. (2014). Balıklı Rum Hastanesi Kayıtlarına Göre İstanbul’un Ortodoks Esnafı 1833-1860. Kitap Yayınevi.
Somel, S. A. (2020). Vak’a-i hayriyye sonrasında istanbul’un sosyal yapısının ana hatlarına dair yeni bazı veriler: 1830-31 devresine ait istanbul nüfus sayımı hulasa pusulası. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies. LVI, 143-224.
Tabakoğlu, A. (2014). Osmanlı döneminde istanbul’un iâşesi. Uluslararası Osmanlı İstanbulu Sempozyumu Bildirileri (haz. Feridun M. Emecen - Ali Akyıldız - Emrah Sefa Gürkan), 99-168. İstanbul, Türkiye
Uzun, A. (2015). İstanbul’un İaşesi. Büyük İstanbul Tarihi Ansiklopedisi. C. VI. Kültür A.Ş Yayınları, 56-80.
Whilte, C. (2024). İstanbul’da Üç Yıl Türklerin Örf ve Adetleri 1841-1844. C. III. Kitapevi Yayınları.
Yaşar, A. (2023). “19. yüzyıl ortalarında istanbul’da hanlar: mekânsal bir analiz”. Osmanlı Araştırmaları/The Journal of Ottoman Studies. LXI, 151-215.
Yı, E. (2018). 17. Yüzyıl İstanbul’unda Lonca Dinamikleri. İş Bankası Kültür Yayınları.
